Szczepienia w zapobieganiu zachorowaniom na półpasiec wśród osób starszych
Abstract
Background
Herpes zoster, commonly known as shingles, is a neurocutaneous disease caused by the reactivation of the virus that causes varicella (chickenpox). After resolution of the varicella episode, the virus can remain latent in the sensitive dorsal ganglia of the spine. Years later, with declining immunity, the varicella zoster virus (VZV) can reactivate and cause herpes zoster, an extremely painful condition that can last many weeks or months and significantly compromise the quality of life of the affected person. The natural process of ageing is associated with a reduction in cellular immunity, and this predisposes older adults to herpes zoster. Vaccination with an attenuated form of the VZV activates specific T‐cell production avoiding viral reactivation. Two types of herpes zoster vaccines are currently available. One of them is the single‐dose live attenuated zoster vaccine (LZV), which contains the same live attenuated virus used in the chickenpox vaccine, but it has over 14‐fold more plaque‐forming units of the attenuated virus per dose. The other is the recombinant zoster vaccine (RZV) which does not contain the live attenuated virus, but rather a small fraction of the virus that cannot replicate but can boost immunogenicity. The recommended schedule for the RZV is two doses two months apart.
This is an update of a Cochrane Review first published in 2010, and updated in 2012, 2016, and 2019.
Objectives
To evaluate the effectiveness and safety of vaccination for preventing herpes zoster in older adults.
Search methods
For this 2022 update, we searched the Cochrane Central Register of Controlled Trials (CENTRAL 2022, Issue 10), MEDLINE (1948 to October 2022), Embase (2010 to October 2022), CINAHL (1981 to October 2022), LILACS (1982 to October 2022), and three trial registries.
Selection criteria
We included studies involving healthy older adults (mean age 60 years or older). We included randomised controlled trials (RCTs) or quasi‐RCTs comparing zoster vaccine (any dose and potency) versus any other type of intervention (e.g. varicella vaccine, antiviral medication), placebo, or no intervention (no vaccine). Outcomes were cumulative incidence of herpes zoster, adverse events (death, serious adverse events, systemic reactions, or local reaction occurring at any time after vaccination), and dropouts.
Data collection and analysis
We used the standard methodological procedures expected by Cochrane.
Main results
We included two new studies involving 1736 participants in this update. The review now includes a total of 26 studies involving 90,259 healthy older adults with a mean age of 63.7 years. Only three studies assessed the cumulative incidence of herpes zoster in groups that received vaccines versus placebo. Most studies were conducted in high‐income countries in Europe and North America and included healthy Caucasians (understood to be white participants) aged 60 years or over with no immunosuppressive comorbidities. Two studies were conducted in Japan and one study was conducted in the Republic of Korea. Sixteen studies used LZV. Ten studies tested an RZV.
The overall certainty of the evidence was moderate, which indicates that the intervention probably works. Most data for the primary outcome (cumulative incidence of herpes zoster) and secondary outcomes (adverse events and dropouts) came from studies that had a low risk of bias and included a large number of participants.
The cumulative incidence of herpes zoster at up to three years of follow‐up was lower in participants who received the LZV (one dose subcutaneously) than in those who received placebo (risk ratio (RR) 0.49, 95% confidence interval (CI) 0.43 to 0.56; risk difference (RD) 2%; number needed to treat for an additional beneficial outcome (NNTB) 50; moderate‐certainty evidence) in the largest study, which included 38,546 participants. There were no differences between the vaccinated and placebo groups for serious adverse events (RR 1.08, 95% CI 0.95 to 1.21) or deaths (RR 1.01, 95% CI 0.92 to 1.11; moderate‐certainty evidence). The vaccinated group had a higher cumulative incidence of one or more adverse events (RR 1.71, 95% CI 1.38 to 2.11; RD 23%; number needed to treat for an additional harmful outcome (NNTH) 4.3) and injection site adverse events (RR 3.73, 95% CI 1.93 to 7.21; RD 28%; NNTH 3.6; moderate‐certainty evidence) of mild to moderate intensity. These data came from four studies with 6980 participants aged 60 years or older.
Two studies (29,311 participants for safety evaluation and 22,022 participants for efficacy evaluation) compared RZV (two doses intramuscularly, two months apart) versus placebo. Participants who received the new vaccine had a lower cumulative incidence of herpes zoster at 3.2 years follow‐up (RR 0.08, 95% CI 0.03 to 0.23; RD 3%; NNTB 33; moderate‐certainty evidence), probably indicating a favourable profile of the intervention. There were no differences between the vaccinated and placebo groups in cumulative incidence of serious adverse events (RR 0.97, 95% CI 0.91 to 1.03) or deaths (RR 0.94, 95% CI 0.84 to 1.04; moderate‐certainty evidence). The vaccinated group had a higher cumulative incidence of adverse events, any systemic symptom (RR 2.23, 95% CI 2.12 to 2.34; RD 33%; NNTH 3.0), and any local symptom (RR 6.89, 95% CI 6.37 to 7.45; RD 67%; NNTH 1.5). Although most participants reported that their symptoms were of mild to moderate intensity, the risk of dropouts (participants not returning for the second dose, two months after the first dose) was higher in the vaccine group than in the placebo group (RR 1.25, 95% CI 1.13 to 1.39; RD 1%; NNTH 100, moderate‐certainty evidence).
Only one study reported funding from a non‐commercial source (a university research foundation). All other included studies received funding from pharmaceutical companies.
We did not conduct subgroup and sensitivity analyses
Authors' conclusions
LZV (single dose) and RZV (two doses) are probably effective in preventing shingles disease for at least three years. To date, there are no data to recommend revaccination after receiving the basic schedule for each type of vaccine. Both vaccines produce systemic and injection site adverse events of mild to moderate intensity. The conclusions did not change in relation to the previous version of the systematic review.
PICOs
Streszczenie prostym językiem
Szczepienia w zapobieganiu zachorowaniom na półpasiec u osób starszych
Najważniejsze informacje
Szczepienia u zdrowych osób starszych mogą zapobiegać półpaścowi.
Co to jest półpasiec?
Półpasiec to reaktywacja wirusa ospy wietrznej i półpaśca. Wirus ospy wietrznej i półpaśca wywołuje ospę wietrzną i może pozostawać w stanie uśpienia przez wiele lat w komórkach nerwowych. Może się uaktywnić po jakimś czasie, co objawia się pęcherzykami powstającymi na skórze wzdłuż przebiegu nerwu. Choroba ta nazywana jest półpaścem (herpes zoster) i dotyczy głównie osób o obniżonej odporności, np. osób starszych. Zanim pojawią się pęcherzyki na skórze, objawy mogą obejmować swędzenie, drętwienie, mrowienie lub miejscowy ból. Półpasiec powoduje zapalenie nerwów i silny ból, co może wpływać na jakość życia. Częstość występowania półpaśca wynosi od 2,08 do 6,20 przypadków na 1000 osobolat (liczba nowych przypadków występujących w danej populacji ryzyka w określonym czasie). Liczba ta zwiększa się, częściowo z powodu wydłużającej się długości życia.
Czego chcieliśmy się dowiedzieć?
Chcieliśmy dowiedzieć się, czy starsze osoby o dobrym stanie zdrowia, które otrzymały szczepionkę przeciwko wirusowi półpaśca, są mniej narażone na rozwój choroby w porównaniu ze zdrowymi starszymi osobami, które otrzymały „fałszywą szczepionkę” (tj. placebo, czyli zastrzyk, który nie wywołuje żadnego efektu związanego z półpaścem). Chcieliśmy również dowiedzieć się, czy szczepionka w porównaniu z fałszywą szczepionką wywołała jakieś działania niepożądane.
Co zrobiliśmy?
Szukaliśmy badań, w których badano i porównywano zdrowe starsze osoby dorosłe (średni wiek uczestników 60 lat i więcej), które otrzymały szczepionkę chroniącą przed półpaścem, ze zdrowymi starszymi osobami dorosłymi, które otrzymały fałszywą szczepionkę (placebo).
Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki oraz oceniliśmy nasze zaufanie do danych naukowych biorąc pod uwagę wielkość badania, sposób prezentacji danych oraz ryzyko błędu systematycznego (prawdopodobieństwo, że metodologia badania lub sposób przeprowadzenia go doprowadzą do błędnych wyników).
Czego się dowiedzieliśmy?
Jest to aktualizacja wcześniejszego przeglądu systematycznego; znaleźliśmy 2 nowe badania, dzięki czemu łączna liczba uwzględnionych badań zwiększyła się do 26 (90 259 uczestników). W badaniach tych przetestowano 2 rodzaje szczepionek, które zostały już zatwierdzone do użytku. W 16 badaniach oceniano szczepionkę zawierającą żywe atenuowane wirusy (LZV), objęły one 55 975 uczestników (pojedyncza dawka); w 10 badaniach testowano rekombinowaną szczepionkę przeciw półpaścowi (RZV) (34 284 uczestników; 2 dawki w odstępie 2 miesięcy).
Wszystkie badania dotyczyły osób leczonych ambulatoryjnie. Większość uczestników badania była rasy kaukaskiej (rasa biała).
Głównie wyniki
Skuteczność szczepionki
LZV (pojedyncza dawka)
Uczestników, którzy otrzymali LZV charakteryzował mniejszy wskaźnik zachorowań na półpasiec w porównaniu z tymi, którzy otrzymali fałszywą szczepionkę. LZV jest prawdopodobnie skuteczna, ponieważ pewność danych naukowych była umiarkowana. Konieczne byłoby zaszczepienie 50 zdrowych osób starszych z użyciem LVZ, aby zapobiec jednemu epizodowi półpaśca.
RZV (dwie dawki)
Szczepienie RZV również jest prawdopodobnie skuteczne (dane naukowe o umiarkowanej pewności) i może być bardziej skuteczne w porównaniu z LZV; wyniki pokazują, że konieczne byłoby zaszczepienie 33 zdrowych osób starszych, aby zapobiec jednemu epizodowi półpaśca.
Bezpieczeństwo
Obie szczepionki są prawdopodobnie bezpieczne (dane naukowe o umiarkowanej pewności) pod względem możliwości wystąpienia niepożądanych skutków.
W badaniach, w których oceniano RZV, co wymagało podania drugiej dawki po 2 miesiącach od pierwszej, wskaźnik rezygnacji (liczba osób, które nie otrzymały drugiej dawki) był większy w grupie, która otrzymała prawdziwą szczepionkę, niż w grupie, która otrzymała szczepionkę fałszywą. Można to określić ilościowo w taki sposób, że na każde 100 zdrowych starszych osób zaszczepionych dwiema dawkami prawdziwej szczepionki, jedna starsza osoba, która otrzymała pierwszą dawkę tej szczepionki, nie otrzymała drugiej dawki. Do rezygnacji mogła przyczynić się reaktogenność (skutki uboczne) pierwszej dawki szczepionki.
Wnioski
LZV (pojedyncza dawka) i RZV (dwie dawki) są prawdopodobnie skuteczne w zapobieganiu półpaścowi w okresie co najmniej 3 lat. W przypadku obu szczepionek pewność co do danych naukowych była umiarkowana pod względem skuteczności i bezpieczeństwa stosowania w okresie co najmniej 3 lat.
Jakie są ograniczenia prezentowanych danych naukowych?
W oparciu o badania z dużą liczbą zdrowych osób starszych w wieku ≥60 lat, dysponujemy danymi naukowymi o umiarkowanej pewności dla wszystkich punktów końcowych dotyczących skuteczności i bezpieczeństwa szczepionek.
Jak aktualne są te dane naukowe?
Dane naukowe są aktualne do dnia 21 października 2022 r.
